GGZ kan wachtlijsten niet alleen oplossen

Er staan meer dan 90.000 mensen op de wachtlijsten van de GGZ-instellingen. Dat is onacceptabel, hoe kunnen we dit als samenleving oplossen? Die vraag liep als een rode draad door de VPRO Tegenlicht Meet Up over geestelijke gezondheidszorg op vrijdagavond 5 november in de Koppelkerk te Bredevoort. Deze Meet Up werd georganiseerd als onderdeel van het najaarsprogramma van de Koppelkerk in Bredevoort waarin psychische kwetsbaarheid centraal staat.

Er waren twee deskundige gasten aanwezig. Rob Jaspers is voorzitter van de Raad van Bestuur van Ggnet, een professionele zorgverlener met alle disciplines in de Achterhoek en Oost-Veluwe. Ze hebben 2100 medewerkers en een veelvoud aan behandelingen en cliënten. Wilma de Vries is psycholoog, ervaringsdeskundige en vrijwilliger bij Ixta Noa, een netwerk van ervaringsdeskundigen door heel Nederland. Zij coördineert het praktijkhuis in Zutphen. De moderator van de avond was Jan Wijbrans en in de zaal en via de livestream waren er zo’n 45 belangstellenden. De helft daarvan was ‘gewoon belangstellend’ geïnteresseerd in het onderwerp. De andere helft was of werkzaam in de zorg òf kampte zelf met een psychische kwetsbaarheid of had persoonlijk contact met psychisch kwetsbaren. In de zaal zat een behoorlijk aantal ervaringsedeskundigen.
De discussie spitste zich in de drie getoonde Tegenlicht-fragmenten vooral toe op hoe de maatschappij mensen met een psychische kwetsbaarheid nu kan ondersteunen. De waarde van een goed netwerk werd allerwegen erkend. Maar er was vanuit datzelfde netwerk toch ook wel veel kritiek en onbegrip voor officiële instanties die zich verschuilen achter klanten contactcentra en protocollen. Dat zou toch beter moeten.
Rob Jaspers gaf aan dat de GGZ-sector onder enorme druk staat. Er is personeelstekort, hoog ziekteverzuim en zwaar werk tegen lage betaling. Bovendien zie je dat er bij de decentralisering van de jeugdzorg in 2015 een toename aan jeugdhulporganisaties is ontstaan met een aanpak die voor cliënt en behandelaar wel aangenaam is. In de praktijk een uitstroom van de moeilijkere gevallen naar de gemakkelijker en plezieriger te behandelende gevallen. Hij verzette zich tegen de kritiek uit de zaal dat GGZ en dus ook GGnet alleen maar kortdurende behandelingen zou inzetten en geen langdurige en moeilijke trajecten. GGnet biedt alles aan. Maar er zijn onaanvaardbare wachtlijsten.
Hoe kunnen nu die lange wachtlijsten, het ontbreken van hulp voor ingewikkelde en zware casussen en daardoor verergering van de situatie voor de patiënten/cliënten voorkomen worden? In de documentaire werd een aardig voorbeeld getoond van een zorgboerderij Bij Bram, waar mensen vooral zichzelf kunnen zijn, uitblazen, rust vinden en ja dan soms toch nog weer voor behandeling naar een instelling moeten, als het echt niet gaat. Ixta Noa heeft ook zo’n praktijkhuis waar het fijn toeven is voor mensen die kwetsbaar en eenzaam zijn. En dan wel zonder indicatie. Immers het is soms heel vervelend als je je rot voelt en je altijd maar weer via en officiële instantie doorverwezen of geplaatst moet worden.
Ook GGnet propageert het “terugbrengen van voorzieningen naar de wijken”. Immers, “je wordt niet beter van alleen behandeling, je gaat je beter voelen als je sociaal contacten hebt, lid bent van een vereniging, contact met je familie.” Dat werd beaamd door de ervaringsdeskundigen in de zaal. De laatste pollvraag en discussie ging daar ook over. “Vindt u het een goed idee als er opvang-en inloopvoorzieningen voor mensen met een psychische kwetsbaarheid in de wijken gezet worden? Ook als ze overlast veroorzaken en ook als dat bij u in de straat is?” De meeste aanwezigen antwoordden met “ja”. Wilma de Vries, ervaringsdeskundige van Ixta Noa vond dit een gekke vraag. Niet iedereen veroorzaakt overlast. Zeker niet. Dat is juist het vooroordeel (werd ook belicht in de documentaire). Rob Jaspers was het daar mee eens, maar vond ook dat je niet kunt wegstoppen dat buurten moeite hebben met dit soort voorzieningen. En het is ook opvallend volgens hem dat de meeste inloop- en opvangvoorzieningen niet in villawijken komen, maar in wijken met een lagere sociaaleconomische standaard.
De dag na de Meet Up luidde de voorzitter van GGZ Nederland de noodklok. De GGZ kan het probleem van de wachtlijsten niet meer alleen oplossen. Dat is een gezamenlijke samenlevingsverantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld: schuldenproblematiek kan oorzaak zijn van ontregeld gedrag, daar kan de GGz niet aan doen, schuldhulpverlening van gemeenten wel.
Conclusie is dat de zogenaamde ambulantisering doorzet – zoveel mogelijk mensen met een psychische kwetsbaarheid in zo gewoon mogelijke werk en woonsituaties – maar dat dat niet betekent dat er geen mensen en geld bij moeten om de wachtlijsten weg te werken.
Op 8 december organiseert de Koppelkerk op verzoek van de gemeente Aalten een gesprek met werkgevers èn werknemers hòe om te gaan met medewerkers met een GGZ-achtergrond.