Dilemma’s te over bij “Amazon zij met ons”

Op vrijdagavond 7 december was er weer een Tegenlicht Meet Up in de Koppelkerk te Bredevoort. Dit keer over de steeds toenemende invloed van bedrijven als Amazon. Vier fragmenten en stellingen begeleidden de discussie. Dilemma’s en een groot gevoel van “enerzijds, anderzijds” bleven achter. Hier en daar kwam iemand met een mogelijk creatieve oplossing.

De organisatie werd een beetje achtervolgd door het pechduiveltje. Beoogd moderator Jilt Sietsma viel uit wegens vervelende kwetsuren. We wensen hem sterkte bij de operatie en voorspoedig herstel. Deskundige Pepijn Kok lag te bed met een voorhoofdsholte-ontsteking en zaalgast marktmeester Henk Jan Freriks zat letterlijk vast op de Winterswijkse markt tussen omgewaaide kramen. Stand-in moderator was Joop Wikkerink. De aftrap bij de discussies werd verzorgd door Joost Jansen (Aalten, Rijswijk) die momenteel twee masters afrondt: Business Information Technology en Cyber Security. Daarbij heeft hij natuurlijk de nodige praktijkervaring opgedaan. O.a. bij Schiphol. Of hij dan ook ongezien in de bagageafhandeling kon komen? “Nee, dat is wel een andere tak van sport,” volgens Joost. In de zaal zorgde Bernd Jan Klein Entink (o.a. van de Aaltense ondernemersvereniging NOVA) voor de lokale verbinding.

1. De opkomst van Amazon c.a.: Moreel dilemma, all-in the game of noodlot?

In het fragment een enerzijds overtuigende, anderzijds romantische schets van de werking van lokale markten. Aan het woord is een Amerikaanse hoogleraar digitale economie: “Je betaalt voor de diensten van een schoenmaker, die koopt een kip bij de poelier, die weer betaalt voor bijles aan zijn zoon. De leraar laat zijn schoenen repareren bij de schoenmaker, enz.”  Zowel Joost als Bernd Jan gaven aan dat dit niet meer de werkelijkheid is. Interessant is na te gaan waarom sommige consumenten (ook in de zaal) enige gêne voelen als ze kopen bij Bol.com of Coolblue. Of “je vliegt voor een paar tientjes naar Barcelona met Ryanair en voelt ergens in je achterhoofd dat dit niet klopt,” aldus Joost. Hij toonde een plaatje waaruit blijkt dat niet technologie zèlf de disruptor (nieuwe marktmodellen vernietigen de oude) vormt, maar dat de vijand van elk bedrijf is dat men niet markt- en klantgericht is. Want hoe kan de lokale middenstand concurreren als Bol.com sneller, goedkoper en beter is en bovendien nog betere service geeft. 

Er werden wat voorzichtige tegenbewegingen geschetst:  lokale economie, lokale munt. Niches in de lokale markt, zelforganisatie van gemeenschappen en verregaande service van het lokaal bedrijfsleven.

2. De “niets te verbergen-houding” is dom: u bent of wordt slachtoffer van handel in data!

Dit was natuurlijk specifiek het terrein van de cyber security specialist Joost. Hij onderkent het gevaar van handel in data. Zoals in het fragment te zien was, wordt dat discutabel als het om gezondheid, levensstijl en bijv. zorgverzekeringen gaat (“u gebruikt te veel frisdrank met suiker, dus uw premie gaat omhoog”). Maar ook positief: “u hebt zoveel suiker gebruikt, nu moet u eens een eindje gaan bewegen”. Of een treffend voorbeeld uit Amerika dat via het gebruik van big data getraceerd kon worden welke vrouwen in het begin van een zwangerschap zitten.

De nieuwe AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) die deze zomer is ingevoerd biedt volgens Joost wel enige bescherming. Maar consumenten geven natuurlijk te veel van zichzelf weg. Uit de zaal blijkt hier en daar een groeiend bewustzijn. Er worden voorbeelden genoemd van andere netwerken, omzeilen van YouTube, inloggen via via, geen locatieherkenning op je smartphone. Ook worden positieve elementen van o.m. Facebook genoemd (behalve het gescheld en geschreeuw): het biedt een forum, het voegt kennis toe, het brengt nieuwe inzichten – als je maar kritisch blijft en filtert. Overigens is het handelen in gegevens al een tijdje normaal: zie de AH-bonuskaarten. Alles dient om het gedrag van de consument te kennen. Ook hier een soort van tweeslachtige verlegenheid in de zaal: we willen het niet missen en toch willen we er geen last van hebben. Een enkeling gebruikt geen sociale media.

3. Welke prijs is vooruitgang waard? Achteruitgang van lokale infrastructuur, consumentenpositie en werknemerspositie?

Het bijbehorende fragment toonde de schokkende werkelijkheid van een Amazon-bezorger in Leeds (UK), die precies in ongeveer minuten kreeg uitbetaald wat hij deed, volledig gevolgd werd, niet verdiende als er geen routes waren of een ander hem vóór was (binnen enkele minuten wordt een route gekaapt) en geen enkele bescherming geboden werd.

Door Bernd Jan werd aangegeven dat hij als lokale ondernemer natuurlijk nooit kan concurreren tegen bedrijven die hun mensen niet conform CAO betalen. Ook vanuit de zaal werden voorbeelden genoemd van o.a. PostNL, (fiets)koeriersbedrijven met verschillende beloningssystemen. Steeds zeer flexibel en altijd te weinig loon om een gezin van te onderhouden. Ook werd gewezen op het verschil in werknemersrechten in het Angelsaksische model (UK) en het Rijnlandse model (Duitsland), waar koeriers in dienst zijn. Toch dreigt hier zeker het gevaar (zie PostNL). Maar ook de lokale infrastructuur lijdt onder de uitholling van de traditionele “middenstander”. Lege winkels, en – zo liet een plaatje zien – wie betaalt de kerstverlichting en de intocht van Sinterklaas? Ook hier weer wat voorzichtige richtingen van oplossingen. In een klein dorp zonder winkels betaalt het dorp zelf de verlichte kerstboom. De inrichting en functies van steden en dorpen, zal volgens Bernd Jan veranderen. Meer gericht op andere functies dan winkelen: verblijven, beleven, ontmoeten.

4. Hoe beteugelen we ontwrichtende effecten? Fiscale, mededingings- en privacy-wetgeving is mogelijk, gewenst en vereist. Of juist meebewegen en kansen grijpen?

Volgens Joost is er een onderscheid tussen de wet- en regelgeving in Europa en daarbuiten. Hij heeft wel enig vertrouwen in de Europese wetgeving als het gaat om bescherming. In Amerika is dat wat minder vanzelfsprekend en ook de Alibaba’s van deze wereld staan er niet om bekend dat zij in China zich veel van Europese wetgeving aantrekken. Dus dat moeten we wel als een bedreiging zien. Meebewegen is wellicht de beste strategie. Immers, als (individuele) ondernemer of retailer begin je toch niks tegen dit geweld van de grote jongens. En zijn de 8 bakkers uit Bredevoort en 15 kruideniers uit de gemeente Aalten ook al niet lang verdwenen en vervangen door drie supermarkten? Samenwerken en niches zoeken, thematische aanpak, aanvullende service bieden (ontmoeting, gemak, rust) zijn voorzichtige antwoorden. Vanuit de zaal wordt ook nog de hand in eigen boezen gestoken als het om detailhandelaren gaat. De samenwerking binnen de branche is vaak ver te zoeken op gebied van bijv. openingstijden, acties en dergelijk. Men vecht elkaar eerder de tent uit met absurde kortingen dan dat men samenwerkt. Dat kan beter.

Tot slot

De aanwezigen waren duidelijk onder de indruk van de jeugdige wijsheid van Joost, de eerlijkheid van gevestigd ondernemer Bernd Jan, en er werd nog lang nagepraat. Het past precies in de opzet van de meet ups: nadenken, napraten, nog eens een keer nadenken en wellicht kleine dingen in je gedrag aanpassen. Rond dit onderwerp was een aantal keren de handelingsverlegenheid sterk te proeven.

Tekst gaat verder onder de foto.